БИРЛИК МЦМКЦНДЦРМЦ?

Ф. Ф. ЯБОСЗОДЯ
Бу йахынларда Москва шящяриндя чап олунан «Сон вариант» адлы щяфтялийин 2-жи нюмрясиндя Азярбайжан Милли Конгрес партийасынын «Азярбайжанда милли бирлийин мющкямляндирилмяси иля баьлы бяйаннамя»сини вя партийанын сядри И. Ширинин Русийадакы Азярбайжан диаспоруна, бцтцн азярбайжанлылара мцражиятини охуйасы олдум. Мювзунун актуаллыьыны вя «Бяйаннамя»дя гойулан бир чох мясялялярин мцбащися доьурдуьуну, даща дягиг десяк, манипулйасийадан башга бир шей олмадыьыны нязяря алараг, бу щагда юз мцлащизялярими йазмаг гярарына эялдим.

Ону дейим ки, Азярбайжанда фяалиййят эюстярян айры-айры партийаларын юз мягсяд вя мярамыны бу жцр бяйан етмясини мян мцсбят бир щал щесаб едир вя ону алгышлайырам..
Шцбщясиз, «Бяйаннамядя» бир чох мцсбят мятлябляр юз яксини тапмышдыр. Гейд етдийим кими, онун чап олунмасынын юзц артыг мцсбят щалдыр. Охужуларын вахтыны чох алмамаг цчцн мян онун мцсбят жящятляри щаггында узун-узады данышмаг истямирям. Она эюря дя юз арзу вя тяклифлярими, бязи тянгиди гейдлярими охужулара вя «Бяйаннамя» мцяллифляриня чатдырмаьа чалышырам. Ону да дейим ки, гой тянгиди гейдлярим щеч кими горхутмасын. Бир-биримизи тярифлямякля «Гырмызы кюрпцдян» узаьа эедиб чыха билмярик. Анжаг саьлам тянгид вя фикир мцбадиляси халгымыза кюмяк едя биляжяк щягигятляри цзя чыхара биляр. Беля щесаб едирям ки, мяним сямимиййятля йаздыьым бу гейдляримя ейни сямимиййятля мцяллифляр жаваб йазажаг вя бунунла да бир чох мятляблярин айдынлашдырылмасына кюмяк етмиш олажаглар.
Щяр шейдян яввял «милли бирлик» ифадяси щаггында. «Милли бирлик», «Бяйаннамя» мцяллифляринин ниййятини даща садя вя анлашыглы бир диля тяржцмя етсяк, демяли, бцтцн азярбайжанлыларын бирляшмясини, бир олмасыны нязярдя тутур. Мящз бу мянада мян сяняддя гаршыйа гойулан мягсядин реаллыьына, даща дягиг десяк, мцмкцнлцйцня инанмырам. Бу гябилдян олан ифадяляр анжаг нязяриййядя мювжуд ола билир вя бир дя айры-айры сийасятчиляр тяряфиндян мцяййян мягсядлярин щяйата кечирилмяси наминя чыхышларда вя мцражиятлярдя истифадя олунур. Гысасы, бу ифадя тяблиьат вя реклам характери дашыйыр.
«Милли бирлик» коммунистлярин щамыны бярабяр етмяк шцарыны вя истяйини хатырладыр вя бу мянада, утопийадан башга бир шей дейилдир.
Жямиййят айры-айры фярдлярдян ибарятдир. Онларын щяр бири юзц-юзлцйцндя бянзярсиздир. Чцнки щяр биринин юз пешяси вя ихтисасы, сяняти, тялабаты вя мянафейи, арзу вя истяйи, дцнйаэюрцшц вя щяйат бахышы, щяйат тярзи вя стили, мотивляри, мараглары, сосиал вя сийаси нардиванда тутдуьу мювгейи вя и. а. вардыр. Онлар бу вя йа башга бир иши эюряндя, юз щяйатыны гуранда вя с. мцхтялиф ижтимаи вя мяняви-яхлаги сярвятляря (дяйярляря) истинад едирляр. Цстялик, сющбят яэяр мящз милли бирликдян эедирся, онда нязяря алмаг лазымдыр ки, бу вя йа диэяр миллят (дювлят сярщядляри дахилиндя, дювлят щалында тяшкил олунмуш халг мянасында) мцхтялиф милли-етник, дини, щятта ирги мянсубиййятя малик груплардан, чох вахт бцтюв халглардан ибарят олур (сящв етмирямся, щазырда дцнйада анжаг бир халгдан ибарярят - мономилли дювлятляря чох надир щалларда тясадцф олунур). Бунлара фярдлярин жинс-йаш фяргляри, онларын вятяндашы олдуглары дювлятин формасы, орадакы щаким сийаси реъим вя и.а. вя с. да ялавя олунса, онда проблемин яслиндя чох мцряккяб олдуьу айдынлашыр. Бах, милли бирлик ифадяси алтында «Бяйаннамя» мцяллифляри щямин жящятлярин щамысыны юзцндя ещтива едян инсанлары, бизим щалда Азярбайжан дювлятинин вятяндашларыны, нежя дейярляр, бир байраг алтында бирляшдирмяйи гаршыларына мягсяд гойур вя фикримжя, юзлярини чох чятин бир вязиййятя салмыш олурлар. Соруша билярсиниз нийя? Жаваб верирям: яэяр охужу юз бейнинин цздя олан гатларыны бир балажа тярпятся, онда йахын кечмишимиздя «Бир байраг алтында мин бир милляти» бирляшдирмяйи юз гаршысына мягсяд гоймуш партийанын агибяти онун эюзц юнцндя жанланажагдыр!
Гейд етмялийям ки, беля бир идейаны юз гаршыларына мягсяд гоймуш шяхслярин сийащысында «Бяйаннамя» мцяллифляри ня биринжи, ня дя сонунжу дейилдирляр. Яждадымыз Адям пейьямбяр яслиндя беля бир миссийа иля дцнйайа эялмишди. Анжаг ня олду? Бир оьлу вуруб о бирини юлдцрдц! О вахтдан бяри чох вахт, щятта, бир аиля дахилиндя беля бир бирлик йаратмаг (щяля онун мющкямляндирилмясини демирям!) яксяр щалларда мцшкцл бир мясяля олур! Даща сонра Нямруду йада салын! Яэяр цмумиййятля Йер цзцндя милли бирлик дейилян бир шей мцмкцн олсайды, Аллащ-тяала инсанлары халглара вя тайфалара парчаламазды!
Бах, буна эюря агилляр дейирляр ки, бяшяриййят щямишя юз гаршысына щялли мцмкцн олан вязифяляр гойур, чцнки йахындан бахдыгда онун щяллинин сосиал-игтисади, сийаси-щцгуги вя мяняви-яхлаги шяртляри аз чох йетишмиш вя йа щеч олмазса йетишмякдя олур! Азярбайжанын индики вязиййятиндя, мян дейя билмярям ки, Милли Конгрес партийасынын «зяриф» чийинляри беля бир аьыр вязифяйя таб эятиря биляр йа йох (чцнки сяняддя партийанын юзц - цзвляринин сайы, хцсуси чякиси вя с. барядя щеч ня дейилмир)?!
Милли бирлик яслиндя ващид дювлятин олмасы демякдир. Дювлятин мювжудлуьунун юзц артыг ващид миллятин, йяни, милли-етник, дини, ирги, сосиал-пешя вя и. а. мянсубиййятиндян асылы олмайараг, ейнищцгуглу фярдлярин бирэя разылыьы вя ирадяси ясасында йарадылмыш вя билаваситя онларын ирадясини йериня йетирян, онларын тящлцкясизлийини вя фираван йашайышыны тямин едян дювлят щалында бирляшмяси демякдир. Ютян ясрин 80-жи илляринин сонларында Азярбайжанда баш галдырмыш цмумхалг щярякаты, мейданларда йыьышан милйонлар дедикляримизя сцбут дейилдирми?!
Галан вахтларда дювлятин вя жямиййятин щяйатында баш верян айры-айры щадисяляр, хцсусиля харижи тящлцкя заманы милли бирлик юзцнц эюстярир. Топхана мешяси йцз минлярля азярбайжанлыны айаьа галдырмадымы?! Мяэяр Бакынын баш мейданында топлашан милйонлар юз милли вя и. а. мянсубиййяти щаггында дцшцнцрдцлярми?! Мянжя, щятта, кянардан бу щагда фикирляшмяйин юзц щямин адамлары тящгир етмиш оларды!
Динж инкишаф дюврляриндя милли бирлийи кимляринся вя йа щансыса партийаларын «мющкямляндирмяк» жящдляри: биринжиси, юлкядя диктатура йаратмаг истяйи (Щитлери йада сала билярсиниз!); икинжиси, сийаси фырылдаг (електораты юз тяряфиня чякмяк, сийаси хал топламаг вя с.); цчцнжцсц, сийаси савадсызлыг нцмуняси ола биляр! Яэяр нязяря алсаг ки, 90-жы иллярин яввялляриндя Азярбайжанда тяшяккцл тапмыш мющтяшям цмумхалг бирлийинин парчаланыб даьыдылмасында «Бяйаннамя» мцяллифинин дя дахил олдуьу халг жябщясинин «явязсиз хидмятляри» олмушду, онда бу сяняддя гаршыйа гойулан мягсядин садаладыьым цч амилдян мящз щансына хидмят етдийини мцяййян етмяйи охужуларын ихтийарына бурахырам...
Инди билаваситя сянядин юзц щаггында. Йухарыда дедикляримизя бахмайараг, беля бир сянядин артыг мювжуд олмасы тяляб едир ки, охужуларда дцзэцн фикир формалашдырмаг мягсядиля, онун щягиги гиймяти верилсин.
Гейд едим ки, щятта айры-айры партийалар тяряфиндян милли бирлийи мющкямляндирмяк мцмкцн олсайды беля, мцзакиряйя тягдим олунан сяняд щеч вяжщля бу ишин ющдясиндян эяля билмязди. Чцнки Коммунист партийасынын нювбяти гурултайынын гятнамяси рущунда «йериня йетирилсин, верилсин, алынсын» вя с. ифадялярин кюмяйи иля жамаатын башыны алдатмаг вахтлары чохдан кечиб эедибдир. Бу мянада, «Бяйаннамядя» юз яксини тапмыш «Милли бирлийин щядяфляри» яслиндя ОБХСС-ин «щагг» йыьдыьы «точкалары» вя бир дя «тойдан сонра наьараны» хатырладыр!
Яэяр сянядин мцяллифляри доьрудан да беля бир ишыглы мягсядя чатмаг истяйирлярся, онда «Бяйаннамядя»:
- Милли бирлийи мющкямляндирмяйин мягсяди;
- Милли бирлийин обйекти;
- Милли бирлийин субйектляри;
- Милли бирлийин дахили вя харижи шяртляри;
- Милли бирлийи мющкямляндирмяйин цсуллары, васитяляри вя и. а. юз яксини тапмалы иди.
Бяйаннамянин лап яввялиндя мцяллифляр яслиндя милли бирлийя сарсыдыжы зярбя вурур вя практикада ону гейри-мцмкцн едирляр. Милли бирлийин щядяфляриндян данышаркян сющбят анжаг Азярбайжан халгындан эедир. Сонра бирдян-биря мялум олур ки, сян демя, бурада «Азярбайжан тцрк халгы» (?!) нязярдя тутулурмуш! Доьрудур, бязи йерлярдя ютяри шякилдя «диэяр етник груплар» ифадяси дя ишлянилир. Лакин, эюрцнцр, мцяллифляр онларын адыны чякмяйя, садяжя олараг, утанырлар!
Яввяла, Азярбайжанда тякжя етник груплар йох, халглар йашайырлар. Етник групун ня олдуьуну билмирсинизся, жянаблар, эедин проф. Щ. Щявиловун «Азярбайжан етнографийасы» китабыны охуйун. Бцтюв халглары етник груп адландырыб, яввялжя тящгир едир, сонра да бир олмаьа чаьырырсыныз?!
Азярбайжанда милли бирлийин обйекти бу торпагда йашайан халглардыр (йяни, тцркляр, талышлар, лязэиляр, кцрдляр, татлар, руслар); енографик груплардыр (йяни, удинляр, хыналыглар, сахурлар вя и. а.); нящайят, етник груплардыр (йяни, айрымлар, шащсевянляр вя с.). Ямин ола билярсиниз, жянаблар, бу реаллыьы гябул етмядян, дювлятин сийасятини онун ясасында гурмадан, щямин халгаларын вя групларын щамысына ясл дювлят гайьысы эюстярмядян, онларын щцгугларыны горумадан няинки милли, цмумиййятля щеч бир бирликдян данышмаг мцмкцн дейилдир. Чцнки, аталар йахшы дейибляр ки, «щалва-щалва демякля аьыз ШИРИН олмур»!
Милли бирлийин субйектляри: дювлят, сийаси партийалар, мцхтялиф ищтимаи тяшкилатлар вя жямиййятляр вя и. а.
Бяйаннамядян мялум олур ки, яслиндя Азярбайжанда гануни дювлят йохдур; 1992-жи илдян етибарян щакимиййят дяйишикликляри анжаг зор тятбиг етмякля, йяни чеврилиш йолу иля щяйата кечирилмишдир. Демяли, Конститусийа да дахил олмагла, он ил ярзиндя Азярбайжанда гябул олунан бцтцн ганунлар вя диэяр рясми сянядляр вя с., бир сюзля, дювлятин юзц гейри-ганунидир!
Яэяр белядирся (биз он илдир буну тясдиг едирик, анжаг ешидянимиз йохдур. Шцкцр олсун ки, инди юзцнцз диля эялмисиниз), онда сорушмаг айыб олмасын, щансы дювлятин ганунуна ясасян талыш халгынын юз мцгяддаратыны тяйин етмяси ясасында гурдуьу Талыш-Муьан Мухтар республикасы «ганундан кянар» елан олунур?!
Азярбайжанда онларла тцрк миллятчи партийасы ачыг фяалиййят эюстярдийи щалда, няйя эюря гейри-тцрк халгларынын щеч бир партийасы йохдур?! Йеэаня бир Азярбайжан Халгларынын Бярабярлийи партийасы о халгларын щцгугларыны горумагла мяшьул иди, ону да миллятчилик ады алтында баьладыныз!?
Тцрк дилини дювлят дили елан едирсиниз, галан халглара исю юз дилиндя йазыб-охумаг, аз гала данышмаг ихтийары да вермяк истямирсиниз! «Шириновлары» дюндяриб «Ширин» едирсиниз, амма бизя «задя» йаздырмаьа, юзцнцзц «тцрк» йаздырыб, бизя юзцмцзц «талыш» йаздырмаьа имкан вермирсиниз!?
Эюрцнцр, бяйаннамя мцяллифляри милли бирлик ады алтында Азярбайжанда йашайан бцтцн халглары тцркляшдирмяк йолу иля мономилли дювлят йаратмаьы нязярдя тутурлар. Бу яслиндя ясрляр бойу бу торпагда йашамыш, хейирдя вя шярдя бир йердя, дар эцндя бир-бириня арха олан тцркляри, талышлары, лязэиляри, кцрдляри, татлары вя и. а. бир-бириня гаршы гоймаг, онларын чохясрлик бирлийини вя щямряйлийини гяти сурятдя парчаламаг демякдир! Амма, гой онлар унутмасынлар ки, 1992-жи илдян сонра 10 ил кечмишдир - фырылдаьыныз баш тутмайажагдыр, жянаблар! Бясдир Азярбайжандан кянарда юзцнцзя «тябии мцттяфиг» ахтардыныз! Азярбайжана ермяни мцдахилясинин гызьын чаьында щямин о «тябии мцттяфигин» дцшмянляримизя «щуманитар коридор» вермяси, бу эцнцн юзцндя дя сизлярдян даща чох онларла игтисади ялагяляр сахламасы ня тез йадыныздан чыхыбдыр!? Азярбайжан дювлятинин тябии мцттяфиги бурада йашайан халгларын юзцдцр, мямлякятин хиласы да онларын юз ялиндядир. Сиз вя сизин кимиляр ися, яэяр ялиниздян щеч бир шей эялмирся, онда чякилиб дурун кянарда, гойун бу халглар юзляри юз башларына чаря гылсынлар! Ня гядяр эеж дейил, буну кюнцллц шякилдя един, йохса... селляр анжаг тябиятдя олмур!..
Бяйаннамядя чохлу елми вя сийаси сящвляр вардыр. Анжаг щялялик бу гядяр кифайятдир. Мцяллифляр лазым билсяляр, эяляжякдя полемикамызы давам етдиря билярик!



Hosted by uCoz