«СОНРАКЫ АЬЛЫН» ФАЖИЯСИ

ФЯРМОНИ ФЯХРЯДДИН ЯБОСЗОДЯ

МИЛЛИ МЕНТАЛИТЕТИМИЗ: «СОНРАКЫ АЬЛЫН» ФАЖИЯСИ
Яслиндя биз щамымыз бирликдя бир миллятик. Бир-биримиздян щеч ня иля сечилмирик. Динимиз, адят-яняняляримиз, мядяниййятимиз, мянявиййатымыз, яхлагымыз, щяйата бахышымыз, отурушумуз-дурушумуз, мящяббятимиз-нифрятимиз, йемяйимиз-ичмяйимиз, йатмаьымыз-дурмаьымыз, эейимимиз-эейинмяйимиз, данышмаьымыз-сусмаьымыз, суал вя жаваб вермяйимиз, абырымыз-абырсызлыьымыз, саламялейкимиз-ялейкцмсаламымыз, йахшылыьымыз-пислийимиз, евимиз-ешийимиз, истимиз-сойуьумуз, ишлямяйимиз-тянбяллийимиз, йатмаьымыз-дурмаьымыз, эцлмяйимиз-аьламаьымыз, хейирхащлыьымыз-бядхащлыьымыз, гочаглыьымыз-горхаглыьымыз, мярдлийимиз-намярдлийимиз, гящряманлыьымыз-сатгынлыьымыз, гонагпярвярлийимиз-гонаг эетмяйимиз, хейримиз-шяримиз, - бир сюзля щяр шейимиз ясасян ейнидир. Щамымыз юзцмцздян эцжлцнцн гаршысында АЖИЗИК, она йалтаглыг етмяк, язилиб-бцзцлмяк, щяр бир ишдя она бянзямяк цчцн ялдян эедирик. Йада щяр шейимизи веририк, доьма эюзцмцзцн гаршысында йыхылыб юлся дя, щалына йанмырыг. Йад аьзындан бир сюз гачыртса, тез аьзымызы айырыб гулаг асырыг, еля бил Гуран айяси дейибдир. Доьма юзцнц асса да гулаг асан йохдур: «евин данасындан юкцз олмаз», - дейирик.
Дцняня кими русун гаршысында беля едирдик. Аз гала щамымыз дюнцб рус олмушдуг. Билянимиз дя, билмяйянимиз дя онун дилиндя гырылдатмаьа чалышырды. Мяркяздян бир рус эяляндя ялдян эедирдик. «Тупой ...» олмагдан ляззят алырдыг... Кцнждя-бужагда русу сюйсяк дя, ашкарда «бюйцк гардашымызсан» дейирдик...
Рус чыхыб эетди. Дедик бялкя дярс олар, ибрят эютцрярик. Амма, чи файда? Инди дя щамылыгла дюнцб османлы олмушуг, тязя «бюйцк гардаш» тапмышыг, щяр шей тязя сятирдян, абзасдан, олдуьу кими тякрар олунур...
Бунунла иш битмир. Вязифя адамы аьа, вязифядя олмайанларымызын щамысы онун гулудур. Мямлякятя тязя бир рящбяр эяляндя вязифя алмаг имканы (савад вя габилиййят ясас дейил, йяни, «адамы» вя пулу) олан щяр бир кяс тез эедиб щямин шяхсин дцнйайа эюз ачдыьы торпаьда ата-бабасынын «ит-бата дцшмцш» гябрини ахтармаьа башлайыр; паспортунда «доьулдуьу йер» графасында мцвафиг дяйишиклик апармаьа чалышыр.
Щеч биримиз щеч биримизи бяйянмирик. Биздян вязифясиня вя пулуна эюря эцжлц оланларын щяр шейини бяйянирик. Онлардан ашаьы олан бцтцн адамлара додаг бцзцр вя юзцмцзц даща аьыллы вя цстцн щесаб едирик. Тцрк талышы бяйянмир. Амма сонрадан гайыдыб щеч юзцнцнкцляри дя бяйянмир. Башлайыр юзцнцнкцляри дя бюлэя-бюлэя, район-район, кянд-кянд, мящялля-мящялля, кцчя-кцчя, ев-ев, щятта, отаг-отаг бюлмяйя вя щеч бири дя диэярини бяйянмир. Цздя ися щяр йериндян галхан милли бирликдян дям вурур?!
Талыш, кцнждя-бужагда «эялмя» дейиб додаг бцзся дя, ашкарда автоматик олараг тцркц бяйянир, галанларына лаь еляйир. Сонра да башлайыр юзцнцнкцлярини йухарыда дедийим кими ейни гайда иля бюлмяйя. О бири талышдан даща цстцн олдуьуну «сцбута йетирмяк цчцн» башлайыр биринжи нювбядя сцбут етмяйя ки, эцйа о да тцркдцр. Бири дейир ки, анасы тцрк гызыдыр (дцнянки эцнядяк юз талышлыьыны сцбут етмяк цчцн юзцнц аз гала шящид етмяйи йадындан чыхыр), о бириси дейир ки, эуйа яждадлары Номиндян (Няминдян) эялмядирляр вя с. вя и. а. (Номини аз гала дюндяриб еляйибляр «тцрк инкубатору»). Аьзыны ачан кими (щеч ачмаса да) о саат талыш олдуьу бялли олса да, бойнуна илан салсан беля, тцрк олдуьуну дейиб дурур!
Бцтцн бунлара бахмайараг, ян бюйцк охшарлыьымыз бир шейдядир. Йяни башга жящятляря эюря бир-биримиздян аз-чох фярглянмиш олсаг да, бир мясялядя щамымыз ейнийик. Бу ейнилийи дя аьыллы гоншумуз мцяййян едиб вя она юзц дя ад гойуб: «мцсялманын (оху: - азярбайжанлынын) сонракы аьлы»! Залым оьлу анжаг ня дцз дейиб!
Щяйатымызын щяр бир аны, атдыьымыз щяр бир аддым, дедийимиз щяр бир сюз вя и. а. дярщал юзцмцзя пешманчылыг эятирир вя йекя бир гялят етдийимизи билдирир. Щяля бу щарасыдыр? Бир иши эюряндян сонра, дярщал онун гялят олдуьуну биля-биля, икинжи, цчцнжц, ня билим нечянжи гялятляри едир вя щяр дяфя дя етираф едирик ки, сонракы аьлымыз яввялкиндян йахшы имиш. Йяни бцтювлцкдя бизим щяйатымыз елядийимиз щямин гялятлярдян вя сонрадан онларын гялят олдуьуну етираф етмякдян ибарят олур!
Дейяжяксиниз, инди дя зящмят чякиб, дедиклярими дялиллярля, фактларла сцбут едим. Дейирям: баш цстя!
1991-жи илдя щамылыгла сяс вердик ки, Совет щюкумяти галсын! Дярщал да баша дцшдцк ки, йекя бир гялят елямишик, чцнки мцстягиллик ондан йахшы имиш. Бящ-бящля, зурна-гавалла йыьышыб мцстягиллийимизи байрам етдик вя еля билдик ки, бу дяфя, нящайят ки, дцз иш эюрмцшцк. Нятижяси: дцз он бир илдир ки, эежя-эцндцз башымыза дюйцрцк ки, ня бюйцк бир гялят елямишик. Мцьянниляримиз щятта эежя-эцндцз зянэуля вурурлар: «Юлцрям, юлцряяяям!.. Чцнки мцстягиллик яэяр бу демяк идися, онда еля бунун юзц йекя бир гялятдир. Яввялляр щеч олмаса тяк-тцк адамларымыз Русийайа эялярдиляр, онлара да щамы додаг бцзярди, Ханяли мцяллим дя онлара «фярсиз ювлад» дейярди. Инди ися мялум олур ки, миллятин йарысы, йяни ... башга, йердя галаны, щям дя еля ян фярлиляри Русийада йашайыр вя юзц кими бир нечя няфяри дя Русийанын щесабына йашадыр! Амма он ил бундан габаг буну баша дцшмцрдцк ахы!..
А. Мцтяллибовун щяля цряйиндян кечирди ки, кечмиш совет республикалары иля иттифага эирсин, тез-тялясик Гарабаьда бир-ики кянди сатыб, онун пулуна тяййаря кирайя едиб ону йола салдылар Москвайа! Цстцндян бир аз кечмямиш бяйляр башладылар бцтцн Гарабаьы «оптом» сатмаьа ки, Аллащын ишидир, билмяк олмаз, бирдян «оптом» гачмаг лазым эялся, онда тяййаря кирайя етмяйя пуллары чатсын. Бах, онда баша дцшдцк ки, ей дили-гафил, сян демя, ян бюйцк гяляти еля Мцтяллибову гованда етмишик!.. Эяряк еля онда дуруб дейяйдик ки, «ай филан-филан шцдяляр», ня истяйирсиниз бу кишидян, гой отуруб ишини эюрсцн дя!.. Амма, нейлямяк олар, бу зящримар «сонракы» щяля эялиб юзцнц йетирмямишди ахы...
Беляликля, мцстягиллик дейилян бу сон он илдя о гядяр беля гялятляр елямиш вя сонракы аьлымызы о гядяр тез-тез бяйянмяли олмушуг ки, онларын щамысыны йазмаьа ня вахт вар, ня дя щявяс...
Амма бир шейи йазмалыйам. Ермянийя гаршы йахшы йа пис, биртящяр мцщарибя апарырдыг. Халг жябщяси щакимиййятя эялян кими бахыб эюрдц ки, вурушан еля талышдыр, кцрддцр, лязэидир вя с. (залым ушаьы имкан вермирдиляр ки, бяйляр архайын-архайын торпаглары сатсынлар!). Чох баш сындырасы олмадылар. Бир ганун гябул елядиляр - дювлят дили тцрк дили олду. Щямин халгларын бир щиссяси нцмайишкараня сурятдя мцщарибяйя эетмякдян бойун гачыртды. Елчибяй жамаатынын башы гарышды Бакыда вязифя бюлцшдцрмяйя. Талыш бахды ки, ону адам йериня гойан йохдур, ятрафда щамы «тцрк ясэяри, гящряманлыг эюстяр» деся дя, талыш вя кцрддян башга щеч ким вурушмур, чякилиб дайанды бир гыраьда. Кцрд халгы галды Гарабаьла Бакы арасында авара сярэярдан, ахырда дюнцб олду гачгын...
Талышлар эедиб юзляринин мухтариййятини елан етдиляр. Мямлякятин бцтцн шяр гцввяляри ял-яля вериб ону йыхдылар. Амма цстцндян азжа кечмямиш баша дцшдцляр ки, башларына янэял ачыблар (йяни даща бир гялят еляйибляр). Авропа галхды ки, бяс нийя Азярбайжанда инсан щцгуглары тапдаланыр, сийаси дустаглар вар вя с. Мямлякятдян дя баш эютцрцб Авропайа кючянин 50 няфяриндян бири юзцнц талыш, 49 няфяри ися ермяни кими гялямя верди ки, она сыьынажаг, даща анлашыглы дилдя десяк - бир гарын яппяк газанмаг вя ишлямяк имканы версинляр. Вя с. вя и. а.
Бах бу минвалла - сонракы аьлымызы бяйяня-бяйяня, йени-йени гялятляр едя-едя щамымыз эюзляйирик ки, ня вахт бу мямлякят тамам даьылажаг...
Соруша билярсиниз ки, хилас йолу вармы? Йохса еля бу жцр гялятляр едя-едя эедиб ахыр-замана чатажаьыг?!
Бу гядяр гангаралдыжы щекайятдян сонра, нящайят, бир дяня кюнцлачан сюз дейя билярям: бяли, чаряси вар!
Яэяр истяйирикся Авропанын гаршысында ахырадяк биабыр олмайаг, истяйирикся ялдян эетмиш торпагларымыз йенидян гайытсын, мямлякятдя ахыр ки, нормал бир дювлят гурулсун, бир дя щямвятянляримиз ермяни ады алтында да олса вятяни тярк етмяк мяжбуриййятиндя галмасынлар, истяйирикся..., онда эялин талышлара мухтариййят веряк. Бундан сонра талышлар эедиб Гарабаьы азад едиб юз сакинляриня гайтаражаглар. Чцнки Азярбайжанын галан ящалисинин башы онсуз да Бакыда вязифя давасына гарышыб, Гарабаь талышлардан башга щеч кимин йадына да дцшмцр, эедиб Гарабаь уьрунда мцщарибя апармаг щеч кимин аьлына да эялмир, демяли, цмид галыр йеня талышлара. Я Щцммятову бурахырыг газаматдан; нечя иллярдир ки, онун Гарабаьы азад етмяк щаггында планы йатыб галыб архивдя. О юз башынын дястяси иля бир эюз гырпымында Гарабаьы азад едир! Беляликля, Гарабаь мясяляси даща турш армуд кими илишиб галмыр вязифя уьрунда мцщарибя апаранларын боьазында, щяря юз истядийи вязифяни алыр. Бу минвалла йаваш-йаваш мямлякятя хейир-бярякят назил олур, эедянляр дя аста-аста гайыдырлар, гялят еляйян дя олмур, щамымыз жан дейиб жан ешидирик - лап еля о бяхтявяр вахтларда олан кими...

Hosted by uCoz